ESP1101

1. Prowadzący zajęcia wita uczniów i prosi ich, żeby usiedli wygodnie i uważnie wysłuchali nagrania recytacji wiersza Hanny Niewiadomskiej pt. Zebra. Następnie nauczyciel sprawdza zrozumienie tekstu. Jeśli pojawi się taka potrzeba, odtwarza nagranie jeszcze raz. Uczniom z trudnościami słuchowymi (obniżona percepcja słuchowa, niedosłuch) lub z problemami ze skupieniem uwagi można wręczyć wydruk z wierszem, tak aby w trakcie odtwarzania materiału mogli w razie potrzeby jednocześnie śledzić tekst.

Nauczyciel zadaje pytania sprawdzające, zwracając szczególną uwagę na aktywizację uczniów z deficytami w zakresie uzdolnień do nauki literatury i czytelniczych oraz mających trudności z koncentracją:

2. Prowadzący przygotowuje tabelę na tablicy. Tabela składa się z dwóch rubryk. W jednej widnieje napis: „Biała w czarne paski”, a w drugiej: „Czarna w białe paski”.

3. Nauczyciel rozdaje uczniom kartę pracy W paski i w kratkę z narysowaną zebrą. Stawia przed klasą pytanie problemowe: „Czy zebra jest biała w czarne paski, czy też – czarna w białe paski?”. Daje dzieciom kilka chwil na przemyślenie opinii, a następnie prosi je o zaznaczenie swojego sądu w odpowiedniej kolumnie tabeli. Uczniowie zgodnie ze swoją decyzją zajmują miejsca przy stolikach wcześniej oznaczonych wizytówkami: „Jest biała w czarne paski” lub „Jest czarna w białe paski”.

(Gdyby się okazało, że któraś grupa dyskusyjna jest zbyt liczna, należy ją podzielić na dwie mniejsze. Podzielone grupy dyskutują nad tym samym zagadnieniem).

4. Prowadzący zajęcia w celu rozstrzygnięcia omawianej kwestii proponuje dzieciom metodę sześciu myślowych kapeluszy^[1], która jest szczególnie przydatna wówczas, gdy uczniowie muszą współpracować ze sobą i zgodnie ze swoimi predyspozycjami brać udział w rozwiązywaniu problemów. Myśli i poglądy przedstawiane są wtedy w sposób bardzo uporządkowany, co zwiększa szansę wypracowania dużej liczby korzystnych rozwiązań.

W tym zadaniu wykorzystano pięć sposobów myślenia, dlatego nauczyciel przygotowuje:

Kapelusze można wykonać z kolorowego papieru metodą składania – początkowe etapy składania łódki. Mogą to też być małe kapelusiki wycięte z kartonu, które uczniowie przypinają do ubrania. Na jednych i drugich należy przykleić informację o sposobie myślenia. Kapelusiki mogą wykonać dzieci w ramach zajęć technicznych lub też może to być dodatkowe zadanie dla uczniów uzdolnionych plastycznie. Kapelusze można wykorzystywać wielokrotnie.

Praca w grupach – uczeń w niebieskim kapeluszu kieruje dyskusją i podsumowuje ją; dzieci w kapeluszach zielonych podają argumenty uzasadniające wybór; w czarnych – krytykują pomysły; w żółtych – wskazują zalety rozwiązania; w białych – zapisują wszystkie argumenty, nawet te, które wydają się bezsensowne.

Nauczyciel dba o to, żeby żaden pomysł nie został wyśmiany, i określa czas dyskusji.

Następnie uczniowie w białych kapeluszach przedstawiają zapisane propozycje swojej grupie, która poprzez głosowanie wybiera trzy najlepsze argumenty – każdy uczestnik grupy ma tylko jeden głos.

5. Podsumowanie zadania: liderzy w niebieskich kapeluszach prezentują wybrane argumenty całej klasie. Nauczyciel podsumowuje wyniki rozwiązania, a następnie prowokuje uczniów do myślenia, zadając pytanie: „Dlaczego zebra jest w paski?”.

Prowadzący zajęcia przytacza ciekawostkę zaczerpnietą z książki Jana Rurańskiego pt. Dlaczego zebra jest w paski, czyli odpowiedzi na głupie pytania:

„Zoologowie, poszukując odpowiedzi na pytanie: «Dlaczego zebra jest w paski?», odkryli rzecz zaskakującą. Muchy tse-tse, roznoszące groźne dla ludzi i zwierząt choroby, omijają przedmioty pomalowane w czarno-białe pasy. Może więc zebra nosi swoje paski dla ochrony przed tym niebezpiecznym owadem? Otóż w przyrodzie jest regułą, że wiele organizmów żywych przejawia bardzo wyraźne związki między środowiskiem, w którym żyje, a ubarwieniem ciała. Najczęściej zwierzę ma taką barwę, jaka dominuje w otoczeniu. Z przedstawionej reguły wypływa żarcik, że być może zebra urodziła się i wychowała na przejściu dla pieszych”.

Nauczyciel zachęca uczniów do wypowiedzenia swojej opinii dotyczącej ciekawostki.

Prowadzący zajęcia rozdaje czarne markery z szeroką końcówką i poleca, żeby uczniowie najprostszym sposobem przemalowali zebrę w kratkę. Powinni oni sami odkryć właściwy sposób. Po wykonaniu zadania dzieci dzielą się swoimi pomysłami.

Uczniowie przyjmują najwygodniejszą dla siebie pozycję: leżą na podłodze (np. na karimatach) lub na ławkach z zamkniętymi oczami. Prowadzący zajęcia ponownie włącza nagranie wiersza Zebra. Po wysłuchaniu utworu nauczyciel zadaje uczniom pytanie: „Jak zebra chciała wyglądać?”.

Nowym zadaniem jest działanie twórcze inspirowane następującym fragmentem wiersza:

Prowadzący rozdaje uczniom karty pracy Spełnione życzenie zebry, zawierające rysunek konturowy zebry bez pasków. Dzieci mają pokolorować rysunek w taki sposób, by bohaterka utworu wyglądała na nim zgodnie z życzeniem wyrażonym w wierszu.

Dzieci wybierają najlepsze według nich rysunki i uzasadniają swoje wybory. Nauczyciel powinien zwracać uwagę także na walory prac uczniów mniej uzdolnionych plastycznie.

11. Prowadzący zajęcia przedstawia chętnym dzieciom zadanie domowe, którego istotą ma być przygotowanie ciekawej informacji o zebrach.

Nauczyciel, który chce zachęcać uczniów do wykonywania zadań indywidualnych, rozwijających zainteresowania, powinien stworzyć w klasie warunki do prezentacji tych prac na kolejnych zajęciach.

Tekst wiersza Hanny Niewiadomskiej pt. Zebra do wydrukowania dla uczniów z trudnościami słuchowymi (obniżona percepcja słuchowa, niedosłuch) lub z problemami ze skupianiem się.

[1] Sześciu kapeluszom w różnych kolorach odpowiada sześć różnych sposobów myślenia:

– NIEBIESKI to tzw. dyrygent orkiestry, ktoś, kto przewodniczy całej dyskusji. To do niego należy kontrolowanie przebiegu spotkania, przyznawanie głosu poszczególnym mówcom, jak też podsumowywanie dyskusji,

– ZIELONY to tzw. innowator, osoba myśląca twórczo. Zadaniem twórcy jest wskazywanie zupełnie nowych, oryginalnych pomysłów,

– ŻÓŁTY to tzw. optymista, który patrzy na sprawy przez „różowe okulary”. Jest bardzo pozytywnie nastawiony, wskazuje na zalety i korzyści danego rozwiązania,

– BIAŁY to tzw. mały komputerek, który zajmuje się wyłącznie faktami, liczbami i ma do nich podejście obojętne, nie wydaje żadnych opinii,

– CZARNY to tzw. pesymista. Jeśli padają różne opinie – natychmiast je krytykuje. Widzi braki, zagrożenia i niebezpieczeństwa w proponowanym rozwiązaniu,

– CZERWONY to człowiek emocjonalny, ktoś, kto przekazuje swoje odczucia na gorąco, kierując się intuicją.

Zob. Jadwiga Krzyżewska, Aktywizujące metody i techniki w edukacji wczesnoszkolnej, Suwałki 1998, s. 85.