Scenariusz zajęć

I etap edukacyjny, edukacja wczesnoszkolna

Temat: Co słychać w stawie?

Treści kształcenia:

Uczeń:

1. Potrafi twórczo i krytycznie myśleć, rozwiązywać problemy, podejmować decyzje, pokonywać trudności o charakterze praktycznym – edukacja społeczna, treści rozszerzające,
2. Opisuje życie w wybranych ekosystemach: w lesie, ogrodzie, parku, na łące i w zbiornikach wodnych: wie, jakie warunki są konieczne do rozwoju roślin i zwierząt w gospodarstwie domowym, w szkolnych uprawach i hodowlach itp.; jaki pożytek przynoszą zwierzęta środowisku, podaje proste przykłady – edukacja przyrodnicza (6.2),
3. Wie, jakie znaczenie ma powietrze i woda dla życia ludzi, zwierząt i roślin – edukacja przyrodnicza (6.7b),
4. Uczestniczy w rozmowach, także inspirowanych literaturą: zadaje pytania, udziela odpowiedzi, prezentuje własne zdanie i formułuje wnioski; poszerza zakres słownictwa i struktur składniowych – edukacja polonistyczna (1.3c),
5. Czyta teksty i recytuje wiersze, z uwzględnieniem interpunkcji i intonacji – edukacja polonistyczna(1.2c),
6. Wyszukuje w tekście potrzebne informacje i w miarę możliwości korzysta ze słowników i encyklopedii przeznaczonych dla dzieci – edukacja polonistyczna (1.1c),
7. Współpracuje z innymi w nauce szkolnej; przestrzega reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej – edukacja społeczna (5.4).

Cele operacyjne:

Uczeń:

• Potrafi rozwiązywać problemy i pokonywać trudności,
• Rozumie życie w zbiornikach wodnych,
• Wie, jakie znaczenie ma powietrze i woda w życiu zwierząt wodnych,
• Prezentuje własne zdanie i formułuje wnioski,
• Wyszukuje w tekście potrzebne informacje,
• Potrafi czytać ze zrozumieniem,
• Współpracuje z innymi w nauce,
• Przestrzega reguł w społeczności dziecięcej.

Nabywane umiejętności:

Uczeń:

• Pokonuje trudności i problemy,
• Prezentuje własne zdanie,
• Wyszukuje informacje,
• Czyta ze zrozumieniem,
• Podejmuje współpracę.

Środki dydaktyczne:

• Zasoby multimedialne: nagranie wiersza Jana Brzechwy pt. Ryby, żaby i raki, karty pracy (Na niby nad staw oraz Co wiesz o życiu w stawie?),
• Komputer z głośnikami,
• Duże arkusze papieru,
• Pisaki,
• Kolorowa kreda,
• Magnesy do mocowania plansz,
• Tablica interaktywna oraz komputery (jeden dla grupy) lub arkusze papieru i kredki,
• Materiał źródłowy: Encyklopedia powszechna – Larousse, red. Tomasz Michałowski, Wrocław 2006, hasło: „staw”, s. 917.

Metody nauczania:

• Problemowe: aktywizujące – mapa myśli, burza mózgów, dyskusja dydaktyczna,
• Praktyczna: metoda przewodniego tekstu,
• Programowana: z użyciem komputera.

Formy pracy:

• Indywidualna jednolita,
• Grupowa jednolita,
• Zbiorowa jednolita.

Przebieg zajęć:

1. Prowadzący wita uczniów i zaprasza ich do wysłuchania wiersza Jana Brzechwy pt. Ryby, żaby i raki. Dzieciom z trudnościami słuchowymi (obniżona percepcja słuchowa, niedosłuch) lub z problemami z koncentracją uwagi można wręczyć kartę pracy Na niby nad staw z tekstem utworu, tak aby w trakcie odtwarzania materiału mogły w razie potrzeby jednocześnie śledzić tekst.

2. Po wysłuchaniu recytacji wiersza nauczyciel rozdaje pozostałym dzieciom kartę pracy Na niby nad staw. Następnie wspólnie z uczniami tworzy na tablicy lub dużym arkuszu papieru mapę myśli, która w jasny sposób ilustruje treść utworu.

Sposób wykonania mapy myśli:

• Na środku tablicy lub dużego arkusza papieru narysować owal, który będzie symbolizował staw,
• Wpisać w obrębie owalnego kształtu słowa: „ryby”, „rak”, „żaby” oraz narysować odpowiadające im piktogramy – czynność tę należy powierzyć uczniom uzdolnionym plastycznie,
• Do owalu powinno zostać także wpisane pytanie: „Czym się zajmowały?”,
• Narysować grubą, kolorową kreską pięć promieni odchodzących od owalu, a nad nimi wpisać czynności ryb, raka i żab: „śpiewały”, „budowały mosty”, „szyły buty”, „kuły podkowy”, „płakały”,

• Pod każdą kreską wpisać pytanie: „Jak?”,
• Od każdej kolorowej, grubej kreski dorysować po trzy cienkie i krótsze promyki – nad jednym napisać „ryby”, nad drugim „żaby”, a nad trzecim „rak”,
• To samo powtórzyć przy każdym głównym promieniu,
• Następnie uzupełnić mapę, stawiając np. takie pytania: „Jak śpiewały ryby?” – „Tylko na niby”, „Jak śpiewał rak?” – „Byle jak” itd.

Wszystkie te czynności przy opracowywaniu mapy – poza rysowaniem piktogramów – wykonują uczniowie z problemami społecznymi (zapraszani kolejno przez nauczyciela). Dopisują wyrazy pod dyktando reszty klasy, która wyszukuje je w wierszu. Nauczyciel czuwa nad całą sytuacją, tak by ułatwić dzieciom przy tablicy (lub arkuszu papieru) pozytywny odbiór w grupie.

3. Nauczyciel proponuje dzieciom przedstawienie treści wiersza za pomocą sporządzonej mapy myśli w odniesieniu do poszczególnych fragmentów utworu. Uczniowie uzdolnieni aktorsko lub literacko przytaczają kolejno wybrane strofy wiersza, a zgłaszający się chętni odczytują odpowiadające im zapisy z mapy myśli.

4. Nauczyciel zadaje dzieciom pytania:

• Jakie wnioski z tej sytuacji wysnuł lin?
• Co to jest staw?
• Jaką sytuację zastały zwierzęta, kiedy wróciły nad staw?
• Jak uważacie, czy ludzie postąpili rozsądnie?
• Jak sądzicie, dlaczego ryby, raki i żaby opuściły staw?

5. Nauczyciel wybiera ucznia uzdolnionego lingwistycznie i prosi go o wyszukanie oraz odczytanie w Encyklopedii powszechnej – Larousse hasła „staw” („Staw to naturalny lub sztuczny, bezodpływowy zbiornik wodny, niezbyt głęboki, zwykle mniejszy od jeziora”).

Następnie omawia hasło z klasą.

6. Działania w parach z kartą pracy „Co wiesz o życiu w stawie?”.

Zadaniem uczniów jest zaznaczenie zdań prawdziwych i fałszywych. Po wykonaniu ćwiczenia przedstawiciel wybranej pary czyta zdania prawdziwe, a pozostali uczniowie zgadzają się z nimi lub nie. Nauczyciel kieruje dyskusją, wyjaśniając sporne opinie.

Prowadzący zajęcia zadaje pytanie: „Jak sądzicie, dlaczego staw jest dobrym środowiskiem życia dla ryb i innych zwierząt wodnych?”. Uczniowie, wykorzystując zdobytą wiedzę, wygłaszają swoje argumenty.

7. Nauczyciel stawia przed uczniami kolejne zadanie problemowe:

 „Co powinni robić ludzie, żeby chronić stawy – środowisko życia ryb i innych zwierząt wodnych?”.

Pracę nad rozwiązaniem problemu należy podzielić na trzy etapy:

• I etap – Uczniowie pracują w grupach. Każda grupa otrzymuje duży arkusz papieru z wpisanym pytaniem problemowym. Zadaniem dzieci jest zapisanie jak największej liczby pomysłów na rozwiązanie tego problemu. Jeśli warunki na to pozwalają, należy wykorzystać komputer do zapisywania pomysłów i tablicę interaktywną do prezentacji.

• II etap – Prezentowanie pomysłów. Nauczyciel ustala zasady: 1. Nie krytykujemy pomysłów, 2. Ważna jest ich liczba, a nie jakość.

• III etap – Ocena i analiza pomysłów pod względem realności wykonania.

8. Podsumowanie i zakończenie.

Nauczyciel po krótkim podsumowaniu zajęć zadaje pytania, na które kolejno odpowiadają zwięźle wszyscy uczniowie:

• Co możesz zrobić, żeby chronić środowisko życia ryb i innych zwierząt wodnych?
• Czy możesz sam przebywać nad stawem? Dlaczego?

Dodatkowo:

• Nauczyciel może wykorzystać na zajęciach filmy o życiu w stawie, które są dostępne w Internecie i bibliotekach szkolnych.
• Realizując ten scenariusz, prowadzący zajęcia po wykonaniu mapy myśli może utrwalić wiedzę uczniów o rzeczownikach i czasownikach.
• Uczniowie mogą nauczyć się wiersza na pamięć i zainscenizować go.
• Gdyby dzieci były zainteresowane wątkiem przyrodniczym i zadawały pytania, mógłby to być początek projektu, którego uczniowie byliby inicjatorami. Nauczyciel powinien wtedy zapisać pytania problemowe zadawane przez uczniów i zaangażować ich do zaplanowania projektu oraz poszukiwania materiałów źródłowych.
• Można także opowiedzieć uczniom następującą ciekawostkę:

Minirezerwat dla płazów urządził na swojej 2-hektarowej działce w 1998 roku w Krośnie Jan Luśnia, były wicemistrz Polski w żużlu. Dwa oczka wodne zasiedlone są przez płazy ogoniaste, m.in. traszki grzebieniaste i zwyczajne, oraz płazy bezogonowe: żaby trawne, ropuchy, rzekotki drzewne. Przyrodnicza ostoja zapewnia krośnieńskim płazom jedyną szansę przeżycia^[1].

Uwagi:

Tekst wiersza wykorzystanego w czasie zajęć do wydrukowania dla uczniów z trudnościami słuchowymi (obniżona percepcja słuchowa, niedosłuch) lub z problemami z koncentracją:

Jan Brzechwa Ryby, żaby i raki

Ryby, żaby i raki

Raz wpadły na pomysł taki,

Żeby opuścić staw, siąść pod drzewem

I zacząć zarabiać śpiewem.

No, ale cóż, kiedy ryby

Śpiewały tylko na niby,

Żaby

Na aby-aby,

A rak

Byle jak.

Karp wydął żałośnie skrzele:

„Słuchajcie mnie przyjaciele,

Mam sposób zupełnie prosty –

Zacznijmy budować mosty!”

No, ale cóż, kiedy ryby

Budowały tylko na niby,

Żaby

Na aby-aby,

A rak

Byle jak.

Rak tedy rzecze: „Rodacy,

Musimy się wziąć do pracy,

Mam pomysł zupełnie nowy –

Zacznijmy kuć podkowy!”

No, ale cóż, kiedy ryby

Kuły tylko na niby,

Żaby

Na aby-aby,

A rak

Byle jak.

Odezwie się więc ropucha:

„Straszna u nas posucha,

Coś zróbmy, coś zaróbmy,

Trochę żywności kupmy!

Jest sposób, ja wam mówię,

Zacznijmy szyć obuwie!”

No, ale cóż, kiedy ryby

Szyły tylko na niby,

Żaby

Na aby-aby,

A rak

Byle jak.

Lin wreszcie tak powiada:

„Czeka nas tu zagłada,

Opuściliśmy staw przeciw prawu –

Musimy wrócić do stawu”.

I poszły. Lecz na ich szkodę

Ludzie spuścili wodę.

Ryby w płacz, reszta też, lecz czy łzami

Zapełni się staw? Zważcie sami,

Zwłaszcza że przecież ryby

Płakały tylko na niby,

Żaby

Na aby-aby,

A rak

Byle jak.